Oryantalist, gelişime kapalı, katı kuralların ve hiyerarşinin egemen olduğu toplumlarda özgüdü, güdük kalmaya mahkûm kalıyor. Ancak yine de yeşermenin güçlü içgüdüsüyle, baş göstermeden de edemiyor. Dünyaca ünlü bir üniversitenin biyomedikal görüntüleme bölümüne alınacak doktora sonrası eleman ilanını okuyorum. İşe alınacak elemanın eğitim nitelikleri sıralandıktan sonra, aranan özellik konusunda iş ilanı şöyle bitiyor: ‘Kişinin kendi gelişimi konusunda self motivasyonunun
olması’, yani kendi kendini güdeleyebilmesi. Self motivasyon’un Türkçe karşılığına pek rastlamıyoruz. Çok sözü geçmeyen, ihtiyaç duyulmayan bir kelime olduğundan olsa gerek. Türk Dil Kurumu sözlüğünde olmasa da yeni yeni özgüdü kelimesi kullanılmaya başlanmış.

Özgüdülü insan, yeryüzünün neresinde, hangi koşullarda olursa olsun kendini geliştirme, elindeki kaynakları değerlendirme ve üretme
becerisi gösteren kişi demektir. Belki genetik, belki de çocukça merak duygusunun dış koşullarla budanmamasının getirdiği bir zenginlik. Bu zenginlik sayesinde özgüdülü insanları kendine çekebilen toplumlar veya üniversiteler geliştikçe gelişiyor.

Oryantalist, gelişime kapalı, katı kuralların ve hiyerarşinin egemen
olduğu toplumlarda özgüdü, güdük kalmaya mahkûm kalıyor. Ancak yine de yeşermenin güçlü içgüdüsüyle, baş göstermeden de edemiyor. Zaman zaman üniversitelerimizde de boy gösteren bu insanların bir avucuna şans yardım ederse, yani gelişip büyüyebilecekleri ortam bulurlarsa ülkenin önde gelen bilim adamları veya öncülerine dönüşebiliyorlar. Aksi durumlarda ya deveyi güdemeyip beyin göçü kervanına katılarak bu diyardan gidiyorlar veya baskıcı ve ezici ortamlarda küçük mutluluklar
peşinde kafalarını kuma gömüyorlar. Bu insanların zamanın yavaş akışına ve hiyerarşiye ayak uyduramayanları, zaman zaman ‘hırslı, açgözlü, asi, düzenbozucu’ gibi nitelendirmelerle karşılaşabiliyor.
Bu konuya kafa yorarken aklıma şu soru geliyor: ‘Özgüdülü bilim insanı nasıl belli olur?’ Kendimi, iş ilanı veren bölüm başkanının yerine
koyuyorum. Türkiye’de olsam, basitçe doçentlik sınavından sonra ne kadar üretken olduğuna bakardım diye düşünüyorum. Sınav ve akademik yükselme kaygısının kalktığı doçentlik sonrası dönem, aslında özgüdünün değerlendirilmesi için en uygun zaman. Ülkemizde doçentlik sonrası dönem, öğretim üyesine kendi özgüdüsünü sorgulaması açısından özgürlük ortamı sağlıyor. Özgüdüden yoksun akademisyenlere de bol bol üretmeme özgürlüğü…